Từ góc độ công chúng bị những trí thức không biết tự
trọng “tra tấn” trên truyền thông, người ta lại thấy thêm một vấn đề nghiêm trọng
khác là mặt bằng và chuẩn mực những giá trị tri thức truyền thông phục vụ đại
chúng đang bị một số gương mặt trí thức thuộc sở hữu của nhóm lợi ích truyền
thông thao túng.
Những
scandal sách dịch, sách giáo khoa, tác phẩm học thuật, đạo văn, đạo luận án… đặt
ra một vấn đề: phải chăng đang có sự thoái hoá trong những người tự nhận là trí
thức, và nếu đúng thì đâu là nguyên nhân?
Sự
xuống cấp trong công việc trí thức
Nhiều người không tin những lỗi dịch thuật nghiêm
trọng, những sai lầm sơ đẳng của những tác phẩm học thuật… là do kém trình độ
ngoại ngữ, trình độ học thuật, văn chương của người, nhóm người đứng tên tác giả,
dịch giả. Bởi không ai viết sách, dịch sách được xuất bản, được lăng xê và
thành danh mà kém cả. Chỉ có thể giải thích: những người này đã không nghiêm khắc
với bản thân trước công việc trí thức.
Lịch sử trí thức Việt Nam và thế giới không thiếu tấm
gương sáng của những thiện trí thức về tư duy nghiêm cẩn, lao động chữ nghĩa và
nhận thức tự phê rạch ròi… Một loạt sự cố về sách và dịch phẩm trong đời sống
trí thức đất nước gần đây lại không mang tinh thần và phẩm chất của giới trí thức
đúng nghĩa. Không ít những trí thức nổi tiếng, được xã hội ca ngợi tới đỉnh
đang bị chính thứ hào quang đó đẩy mình vào tư thế cẩu thả, ngạo mạn trong công
việc trí thức. Có một nhà văn khá nổi tiếng mà chúng tôi không tiện nêu tên,
khi được hỏi vì sao gần đây ít thấy sáng tác mới, đã trả lời: “Vì cái gì mình
viết cũng được khen hay trong khi chính mình lại thấy chưa được hay, nên sợ…”
Trong bối cảnh Việt Nam thiếu diễn đàn tranh luận
trí thức và gần như là số không trong lĩnh vực phê bình học thuật, văn chương,
người ta lại thấy một hiện tượng bất thường là những nhóm lợi ích trong lĩnh vực
này đang nổi lên cướp vai trò chính thống của giới phê bình để thủ lợi. Những
nhóm lợi ích này đang thâu tóm việc tôn vinh một tác phẩm và lăng xê tác giả.
Ai cũng biết kiểu thao túng văn chương – học thuật như con buôn này nguy hại
cho các giá trị sáng tạo và học thuật quốc gia đến mức nào. Nhưng trong khi bảng
hiệu xuất bản thì của Nhà nước, thực lợi xuất bản lại thuộc về những nhóm lợi
ích, hệ thống biên tập ở nhiều nhà xuất bản chính thức gần như chỉ còn giữ vai
trò gác cửa chính trị, còn tất cả các nội dung khác của tác phẩm thì “treo đầu
dê bán thịt chó”, kiểu nào cũng được các nhóm lợi ích đưa qua mọi cửa kiểm duyệt.
Sự
thao túng của các nhóm lợi ích
Trong giới trí thức hiện nay, người ta thấy không
thiếu những gương mặt “nổi tiếng” thay nhau xuất hiện tràn ngập trên các phương
tiện thông tin đại chúng. Họ phát ngôn đủ loại đề tài, cả những đề tài không
thuộc chuyên môn của mình. Từ góc độ công chúng bị những trí thức không biết tự
trọng “tra tấn” trên truyền thông, người ta lại thấy thêm một vấn đề nghiêm trọng
khác là mặt bằng và chuẩn mực những giá trị tri thức truyền thông phục vụ đại
chúng đang bị một số gương mặt trí thức thuộc sở hữu của nhóm lợi ích truyền
thông thao túng.
Trong công việc của trí thức, hầu như ai cũng nằm
lòng một điều là: bên trong mỗi trí thức chân chính đều có một nhà phê bình
nghiêm khắc. Nếu danh tiếng anh lớn hơn tài năng và lao động sáng tạo của anh
thì hậu quả không phải chỉ là nỗi nhục nhã ê chề mà lưỡi dao háo danh sẽ giết
chết mọi thành quả. Nhận diện những nhóm lợi ích đang huỷ hoại mình là cần thiết,
nhưng cần thiết hơn là hãy tự trọng bảo vệ và hành xử theo lương tri nghiêm khắc
của mình sao cho xứng với danh hiệu trí thức.
P/s: Bên trong mỗi người trí thức chân chính đều có
một nhà phê bình nghiêm khắc. Nếu danh tiếng anh lớn hơn tài năng và lao động
sáng tạo của anh thì hậu quả không phải chỉ là nỗi nhục nhã ê chề mà lưỡi dao
háo danh sẽ giết chết mọi thành quả.
Đức Hùng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét